زیست‌گاز، بیوگاز یا گازِ زیستی (Biogas) گازی که از تجزیه‌ی مواد آلی در شرایط بدون اکسیژن توسط میکروب‌های بی‌هوازی ایجاد می‌شود. بخش اعظم این گاز را متان (CH4) و دی‌اکسید کربن (CO2) تشکیل می‌دهد، اما معمولاً شامل مقدار ناچیزی بخار آب و گازهای دیگر نظیر سولفید هیدروژن (H2S) نیز هست.
زیست‌گاز یک منبعِ تجدیدپذیر انرژی حساب می‌شود و می‌توان آن‌را از مواد آلی مختلف (زیست‌توده یا biomass) مانند فضولات دامی و انسانی، فاضلاب، پسماندهای غذایی خانه‌ها و رستوران‌ها، پسماندهای صنایع غذایی (مثلاً کشتارگاه‌ها یا صنایع لبنی)، زباله‌های سبز مربوط به باغ‌ها و پارک‌ها، مواد گیاهی و انواع محصولات کشاورزی نظیر انواع علوفه و غله تولید کرد.
تنوع موادی که از آن‌ها می‌توان زیست‌گاز تولید کرد همراه با کم عارضه بودن، چند منظوره بودن و مزایای زیست‌محیطی متعدد، این فن‌آوری را به گزینه‌ای مناسب برای مدیریت پسماندهای آلی (organic waste management) تبدیل می‌کند. به کمک فن‌آوری زیست‌گاز، همزمان با مدیریت پسماندهای آلی، انرژی تجدیدپذیر و پاک نیز تولید می‌شود که می‌تواند به صورت خام در بویلرها و یا پس از تصفیه‌سازی در خودروها به عنوان سوخت گازی استفاده شود. علاوه بر این، پساب و تفاله‌های باقی‌مانده از فرایند تولید زیست‌گاز (digestate) می‌تواند به عنوان کود آلی در کشاورزی استفاده شوند. این امر باعث بازگشت مواد غذایی (nutrient) مانند نیتروژن و فسفر به خاک می‌شود و چرخه‌ی مواد غذایی (nutrient cycle) را کامل می‌کند و در ضمن مصرف کودهای شیمیایی کشاورزی را کاهش می‌دهد.
در حال حاضر در بسیاری از شهرهای ایران، مقادیر عظیمی از پسماندهای غذایی و آلی در دفن‌‌گاه‌ها (خاک‌چال یا landfill) دفن می‌شوند. این مواد پس از تجزیه شدن مقدار زیادی گاز متان که یک گاز گلخانه‌ای (greenhouse gas) موثر است را به جو منتشر می‌کنند که فرایند گرمایش جهانی (global warming) و تغییر اقلیم (climate change) را تشدید می‌کند. علاوه بر آن، شیرابه‌های مواد غذایی به خاک و منابع آب‌های زیرزمینی نشت می‌کند که نه تنها باعث انتشار مواد بیماری‌زا در محیط می‌شود، بلکه باعث افزایش غیرطبیعی نیتروژن و فسفر در منابع آبی می‌شود. بنابراین یکی از بهترین و کم‌هزینه‌ترین (در بلند مدت) روش‌هایی که پیش روی شهرهای ایران قرار دارد سرمایه‌گذاری در فن‌آوری زیست‌گاز است.
نسخهٔ قابل چاپهدف ما در مجلهٔ یوتوپیا افزایش دانایی عمومی دربارهٔ مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی است. مطالب مجله با عشق انتخاب، ترجمه و منتشر می‌شوند. بهترین و تنها دلگرمی برای ما این است: مطالب ما را بخوانید، درباره‌شان فکر کنید، با ما حرف بزنید!