در زنجیرهٔ علت و معلول، «علت مستقیم» یا «علت فوری» (immediate cause) به عامل یا رخدادی گفته می‌شود که مستقیماً منجر به رخ دادن یک پدیده شده است. این در حالی است که «علت واسط» (intermediate cause) و «علت ریشه‌ای» (علت واقعی) (root cause) به علت‌هایی گفته می‌شوند که در قسمت‌های بالاتر زنجیرهٔ علت و معلول قرار دارند.
در بررسی علت‌های دخیل در رخ دادن یک رویداد نامطلوب می‌توان به شناختن عوامل مستقیم اکتفا کرد، اما این‌کار معمولاً برای حل واقعی مشکل و پرهیز از تکرار مجدد آن کافی نیست. برای درک عمیق‌تر «چرایی» رخداد پدیده‌ها و پرهیز از تکرار آن‌ها، باید به سراغ علت‌های ریشه‌ای‌تر مانند علت‌های واسط و ریشه‌ای رفت.
به عنوان مثال، در یک حادثهٔ رانندگی ممکن است ترکیدن لاستیک ماشین یکی از علت‌های مستقیم تصادف باشد. فرسودگی لاستیک و انجام نشدن بازرسی‌های لازم قبل از انجام سفر از دلایل واسط محسوب می‌شود. نبود سیستمی نهادینه شده برای دادن آموزش کافی به راننده‌ها و همین‌طور فقدان مقررات مربوط به معاینهٔ فنی اجباری خودروها را می‌توان از دلایل ریشه‌ای محسوب کرد.
نسخهٔ قابل چاپهدف ما در مجلهٔ یوتوپیا افزایش دانایی عمومی دربارهٔ مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی است. مطالب مجله با عشق انتخاب، ترجمه و منتشر می‌شوند. بهترین و تنها دلگرمی برای ما این است: مطالب ما را بخوانید، درباره‌شان فکر کنید، با ما حرف بزنید!