Category archive

نوشته شده در سال ۲۰۱۷

در برابر همه‌چیز: ایوان ایلیچ، مجازات‌گرِ حرفه‌ها

این‌روزها کمتر از ایوان ایلیچ و نقدهای خیره‌کننده‌اش از ساختارهای جهان مدرن می‌شنویم؛ مگر در برخی محافل آموزشی و مرتبط با کتابِ مشهورِ او یعنی «مدرسه‌زُدایی از جامعه». اما این کتاب فقط بخشِ کوچکی از نظامِ انتقادی اوست؛ نظامی که صداقت، ژرفا، و روشن‌بینیِ آن‌ بسیار کم‌نظیر است و روز به روز بیشتر به کار ما مربوط می‌شود. درست به همین دلیل است که باید بیشتر دربارهٔ آنچه ایوان ایلیچ آن‌را رسالتِ فکری خویش می‌دانست بیاندیشیم: نقدِ تاریخمندِ قطعیت‌های جهان مدرن. در این یادداشت با مجموعهٔ نسبتاً گسترده‌تری از افکار او آشنا می‌شویم.

رودخانه‌هایی که مقام انسانی یافتند

بعد از نیوزیلند، هندوستان دومین کشوری در جهان شد که به رودخانه‌‌ها موقعیتی انسان‌گونه اعطا می‌کند. دادگاهی در ایالت اوتاراکند واقع در منطقهٔ هیمالایا چنین حکم کرد: رودهای جَمُنا و گَنگ موجوداتِ زندهٔ انسانی هستند. این رودخانه‌ها در حال از دست دادن هستی‌شان هستند و وقت آن رسیده که اقداماتی خارق‌العاده‌ برای مراقبت و محافظت از آن‌ها انجام گیرد.

روی‌کردهای اسرائیلی در رابطه با مردم فلسطین و مسألهٔ آپارتاید

چندی پیش گزارشی کلیدی و تاریخ‌ساز توسط یکی از نهادهای سازمان ملل به نام «کمیسیون اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل برای آسیای غربی» منتشر شد که چنین نتیجه گرفت: «اسرائیل یک رژیم آپارتاید برپا کرده که کل مردم فلسطین را تحت سلطهٔ خود درآورده است.» این گزارش از این جهت اهمیت دارد که نخستین باری است که یکی از نهادهای سازمان ملل در گزارشی رسمی دولت اسرائیل را یک «رژیم آپارتاید» خطاب می‌کند. اما این گزارش از دو جنبهٔ دیگر نیز اهمیت دارد. یکی این‌که برخلاف اغلب گزارش‌هایی که به مسألهٔ فلسطین می‌پردازند، نگاهی جامع‌نگر، تاریخ‌مند و حقوقی دارد و معضل فلسطین را به صورت کامل در نظر می‌گیرد و با زبانی ساده، کوتاه، مستند و شیوا شرح می‌دهد؛ نه به صورت اتمیزه شده و از یک مقطع تاریخی خاص، مثلاً ۱۹۶۷ به این‌سو. از این نظر، این گزارش یک معرفی عالی برای کسانی است که می‌خواهند با وضعیت اسرائیل آشنا شوند، اما در میان انبوه مطالبی که اغلب با کم‌اطلاعی، خودسانسوری، کم‌اعتباری و یا غرض‌ورزی منتشر می‌شوند سردرگم هستند و نمی‌توانند تصویر کاملی از آپارتاید اسرائیلی به دست بیاورند. علاوه بر این، ما در قبال این گزارش مسئول هستیم، چرا که با دانستن آن‌چه در آن نوشته شده، دیگر نمی‌توانیم نسبت به آن بی‌تفاوت باشیم و مسئولیت اخلاقی داریم که به هر روشی که در دسترس‌مان هست سعی کنیم پروندهٔ آپارتاید اسرائیلی و ماهیت نژادپرستانهٔ این رژیم را افشا کنیم. در این‌جا ترجمهٔ قسمت نخستین این گزارش که چکیدهٔ مهم‌ترین یافته‌های آن است را منتشر می‌کنیم. با فشار آمریکا و اسرائیل، این گزارش بعد از مدتی کوتاه از وب‌سایت سازمان ملل برداشته شد، اما فایل کامل آن‌را می‌توانید از همین وب‌سایت دریافت نمایید.

چه خواهد شد، اگر این یک جنگ نباشد؟

با کمی دقت در اصطلاحات، استعاره‌ها و روایت‌هایی که به کار می‌بریم متوجه حضور «استعارهٔ جنگ» در آن‌ها می‌شویم. بسیاری از ما، حتی وقتی مترقیانی خواستار گسترش عدالت یا صلح هستیم، برای پیشبرد آرمان‌هایمان «مبارزه» می‌کنیم؛ در جنگ‌ها و جبهه‌هایی که همیشه خودمان را در قسمت خوب‌هایشان قرار می‌دهیم. نویسندهٔ این یادداشت خود روزی یکی از این جنگجویان بوده و مخاطبانش را به این دعوت می‌کند که خارج از استعاره‌های جنگ فکر کنند.

استفادهٔ هوشمندانهٔ نظام غذایی ویتنام از گندیدن

نظام غذایی جوامع صنعتی بر پایهٔ تولیدِ انبوه، توزیعِ جهانی و سردسازیِ مداوم بنا شده است. این نظام به منابع متعددی نیاز دارد و در آن مقدار زیادی غذا تلف می‌شود. در این نوشته به ویتنام می‌رویم و نگاهی می‌اندازیم به فرهنگ غذایی این کشور که در آن به شکلی گسترده از «تخمیر» استفاده می‌شود. با وجودی‌که در مناطق حارّه، غذا با سرعت بیشتری فاسد می‌شود، اما ویتنامی‌ها غذای خود را اغلب بدون استفاده از یخچال نگهداری می‌کنند. برای این‌کار آن‌ها از «فسادِ کنترل‌شده» استفاده می‌کنند. نظامِ غذاییِ غیرمتمرکزِ ویتنام به انرژی کمی نیاز دارد و غذای کمتری را تلف می‌کند. لازم به یادآوری است که تخمیر در نظام غذایی سنتی ایرانی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

برو بالا