Category archive

منتخب سردبیر - page 2

مطالب این دسته معمولاً توسط دست‌اندرکاران مجلهٔ یوتوپیا ترجمه یا تألیف می‌شوند و متن فارسی آن‌ها برای اولین بار در مجلهٔ یوتوپیا منتشر می‌شود. این مطالب عمدتاً محتوایی کلیدی و ماندگار دارند و خواندن عمیق و با دقت آن‌ها اکیدآً توصیه می‌شود.

چه خواهد شد، اگر این یک جنگ نباشد؟

با کمی دقت در اصطلاحات، استعاره‌ها و روایت‌هایی که به کار می‌بریم متوجه حضور «استعارهٔ جنگ» در آن‌ها می‌شویم. بسیاری از ما، حتی وقتی مترقیانی خواستار گسترش عدالت یا صلح هستیم، برای پیشبرد آرمان‌هایمان «مبارزه» می‌کنیم؛ در جنگ‌ها و جبهه‌هایی که همیشه خودمان را در قسمت خوب‌هایشان قرار می‌دهیم. نویسندهٔ این یادداشت خود روزی یکی از این جنگجویان بوده و مخاطبانش را به این دعوت می‌کند که خارج از استعاره‌های جنگ فکر کنند.

استفادهٔ هوشمندانهٔ نظام غذایی ویتنام از گندیدن

نظام غذایی جوامع صنعتی بر پایهٔ تولیدِ انبوه، توزیعِ جهانی و سردسازیِ مداوم بنا شده است. این نظام به منابع متعددی نیاز دارد و در آن مقدار زیادی غذا تلف می‌شود. در این نوشته به ویتنام می‌رویم و نگاهی می‌اندازیم به فرهنگ غذایی این کشور که در آن به شکلی گسترده از «تخمیر» استفاده می‌شود. با وجودی‌که در مناطق حارّه، غذا با سرعت بیشتری فاسد می‌شود، اما ویتنامی‌ها غذای خود را اغلب بدون استفاده از یخچال نگهداری می‌کنند. برای این‌کار آن‌ها از «فسادِ کنترل‌شده» استفاده می‌کنند. نظامِ غذاییِ غیرمتمرکزِ ویتنام به انرژی کمی نیاز دارد و غذای کمتری را تلف می‌کند. لازم به یادآوری است که تخمیر در نظام غذایی سنتی ایرانی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

نیت‌های خوب به جهنم!

متنِ زیر ترجمهٔ سخنرانی ایوان ایلیچ است که در ۲۰ آوریل ۱۹۶۸ به عنوانِ شخصیتِ برگزیدهٔ کلیسا در کنفرانسِ «پروژهٔ بین‌ آمریکاییِ دانشجویی» در کورناواکِ مکزیک ارائه شده است. ایلیچ با شیوهٔ معمول و بعضاً کناییِ خود به قلبِ خطرِ نگرشِ آقا بالاسریِ نهفته در خدماتِ داوطلبانه، به ویژه خدماتِ بین‌المللی موسوم به «هیأتِ فرستادگان» یا میسیونرها اشاره می‌کند. ایده‌ٔ مطرح شده در این سخنرانی به مراتب عمومی‌تر از داوطلبانی است که مخاطبان وقت ایلیچ بودند. ایلیچ در این نوشته به تمایلی عمیق در تمدن غرب اشاره می‌کند که برای خود نوعی رسالت رستگاری بشریت را در نظر گرفته است و ترکیب آن با جامعهٔ صنعتی مدرن آن‌را به یکی از مهم‌ترین نیروها برای تخریب فرهنگ‌های سنتی و محیط زیست‌ بومی جوامع جهان تبدیل کرده است.

ایمان و اعتقاد

مدرنیت جایگاهی تمام‌نگر برایِ عقلانیت، به ویژه عقلانیتِ ابزاری قائل می‌شود—در تقریباً همه‌ی حوزه‌هایِ علمی، اقتصادی و فلسفی. اما به جرأت می‌توان گفت که عقلانیتِ ابزاری اختراعِ مدرنیت نیست، بلکه نمونه‌هایِ آن‌را در برخی نگرش‌هایِ دینی و شریعت‌ها نیز می‌توان یافت. با این‌حال فیلسوفان و متفکرانِ متعددی هستند که بر اهمیتِ بنیادیِ ایمان (به مثابهِ پادِ عقلانیتِ ابزاری) در زندگیِ انسان و نقشِ تعالی‌بخشِ آن تأکید می‌کنند. ژاک الول یکی از این متفکرانِ مسیحی است که رابطه‌ی دین، ایمان و جامعه از حوزه‌هایِ موردِ علاقه‌ی اوست. این یادداشت برگرفته از کتابِ «ایمانِ زیسته: اعتقاد و تردید در دنیایِ پرمخاطره» به قلمِ او است. این مطلب را می‌توانید به صورت فایل صوتی نیز بشنوید.

ایوان ایلیچ و بیراهه‌ی تولیدِ صنعتی

در این یادداشت نویسنده ضمنِ معرفیِ ایده‌ی «بیراهه‌ی تولیدِ صنعتی» ارتباطِ آن‌را با نقدِ ایوان ایلیچ از جوامعِ صنعتی شرح می‌دهد. در این‌جا «بیراهه» به معنایِ خارج شدن موقت از مسیرِ اصلی است، با این قصد که این کار رسیدن به هدفِ اصلی را ساده‌تر کند. انسان (همچون خداوندگارش) قادر است برایِ رسیدن به هدفی والاتر، مسیرِ خود را دورتر کند و به بیراهه برود. اما مشکل از آن‌جا آغاز می‌شود که او هدفِ اصلی را فراموش کند و در بیراهه گم شود.

شهر به مثابهِ سیستمی زنده

عنوانِ اصلیِ مطلبِ زیر، که به شکلی بیانیه‌گون تدوین شده، «بیانیه‌ای برای پایانِ آرمان‌شهرها: شهرها به مثابهِ سیستم‌هایی زنده» است. نویسنده از شهرِ سالم به مثابهِ مکانی برای ملاقات، مشارکت و اتصال یاد می‌کند، نگرشی که ارائه‌ی روایتی نوین از شهر را طلب می‌کند.

چرا باید حمام‌‌هایِ عمومی را احیا کنیم؟

بسیاری از ما ایرانیان حمام‌هایِ عمومی را تجربه کرده‌ایم، با اصطلاحاتی نظیرِ «خزینه» یا «دلاک» آشنا هستیم و به شکلی آشنا از اماکنی نظیرِ حمامِ فین در کاشان، حمامِ شیخ‌بهایی در اصفهان، یا حمامِ وکیل در شیراز بازدید می‌کنیم. نویسنده در این یادداشت به ما یادآوری می‌کند که هنرِ در حالِ زوالِ استحمامِ عمومی منحصر به ایرانیان نبوده است و شاید بنا به ضرورت‌هایِ اجتماعی و زیست‌محیطی یا بحرانِ آب لازم باشد به احیایِ آن بیاندیشیم و از نابودی روزافزونِ آن‌ جلوگیری کنیم.

سلامتی به مثابهِ یک فضیلت

این متن از کتابِ «محدودیت‌هایِ پزشکی» نوشته‌ی ایوان ایلیچ، فیلسوف، مورخ و منتقدِ اجتماعیِ اتریشی-آمریکایی انتخاب شده است. در این کتاب، ایلیچ ضمنِ ارائه‌ی شواهدِ متعدد درباره‌ی محدودیت‌هایِ نهادِ پزشکیِ مدرن، دیدگاه‌هایِ فلسفیِ خود را درباره‌یِ سلامت و طبابت معرفی می‌کند.

گوش دادن به درختان

متنِ زیر ترجمه‌ی یکی از یادداشت‌هایِ به‌ یاد ماندنی و زیبایِ هرمان هسه است که در کتابِ «درختان: بازتاب‌ها و شعرها» منتشر شده است. متنِ اصلی به زبانِ آلمانی است، ولی متنِ زیر از نسخه‌ی انگلیسی ترجمه شده که جهتِ مقایسه در انتهایِ این نوشته قید کرده‌ایم.

مرگِ فرهنگ

جان گریر که از برجسته‌ترین متفکران حوزه‌ی اوجِ نفتی (peak oil) و عوارضِ متکثر و بلندمدت آن بر جامعه‌هایِ معاصر است در این نوشته به تأثیرِ اوج نفتی بر تصویر انسان مدرن از هویت جمعی خود می‌پردازد.

برو بالا