دوچرخه‌سواری در قلهٔ تلاش‌هایِ انسان جای دارد. فعالیتی که تقریباً هیچ تأثیرِ منفی بر محیطِ زیست ندارد و در عینِ حال فرد را قادر می‌سازد که مسافت‌هایِ قابلِ توجهی را بدونِ ایجادِ مزاحمت برایِ دیگران طی کند. دوچرخه ازدواجِ بی‌نظیرِ فن‌آوری و انرژیِ انسان است.—جرمی کربین.
این مطلب ترجمه‌ی یکی از فصل‌های کتابِ «انرژی و عدالت» نوشته‌ی ایوان ایلیچ، فیلسوف و منتقدِ اجتماعیِ اتریشی-آمریکایی است که نسخه‌ی اولِ آن در ۱۹۷۳ منتشر شد. تزِ اصلیِ او در این کتاب چنین است: صرفِ نظر از این‌که یک جامعه چقدر پیشرفته باشد، مصرفِ بیش از حد انرژی در آن منجر به از بین رفتن سلامتیِ اجتماعی می‌شود. به بیانِ ساده، همان‌طور که مصرفِ بیش از حد غذا بدنِ انسان را بیمار می‌کند، یک جامعه نیز باید میزانِ مصرفِ انرژیِ خود را کنترل کند. ایلیچ برایِ تبیینِ ایده‌اش به سراغ‌ِ صنعتِ حمل و نقل می‌رود و در این فصل از کتاب دو نوع نظامِ آمد و شد را با یکدیگر مقایسه می‌کند: نظامِ دوچرخه-محور در مقابلِ نظامِ ماشین‌محور.
با در نظر گرفتن همهٔ هزینه‌های فردی و اجتماعی و همین‌طور هزینه‌های غیرمستقیم، کدام روش حمل و نقل در شهر ارزان‌تر است: دوچرخه یا ماشین؟ تحقیق اخیر انجام شده در دانشگاه لوندِ سوئد سعی کرده پاسخ این سوال را دربارهٔ شهر کپنهاگ دانمارک بدهد. شهرداری این شهر می‌خواهد بداند که آیا سرمایه‌گذاری برای مسیرهای دوچرخه در این شهر تصمیم درستی است یا خیر. در این نوشتهٔ کوتاه خلاصه‌ای از یافته‌های منتشر شده در این تحقیق را می‌خوانید.
این نوشته برگرفته از ایده‌های ریچارد باکمینیستر فولر، معمار و نظریه‌پرداز آمریکایی است که توسط استوارت مک‌میلن، کاریکاتوریست استرالیایی، به شکلی هنرمندانه و آموزنده مصور شده است. آنچه می‌خوانید خلاصه‌ای از روایت مک‌میلن است.
تأکید بر افزایشِ کاراییِ انرژی به معنای قطعی شمردنِ شیوهٔ زندگیِ معاصر است. اما اگر بخواهیم به شکلی معنادار با چالش‌هایِ بزرگِ معاصر، نظیرِ تغییر اقلیم یا وابستگی به سوخت‌های فسیلی رو‌به‌رو شویم، ضروری است که شیوهٔ کنونیِ زندگیِ مدرن را متحول سازیم. در این نوشته چندین نقدِ مهم که بر سیاست‌هایِ مبتنی بر افزایشِ کاراییِ انرژی وارد است بررسی می‌شود.
این‌روزها کمتر از ایوان ایلیچ و نقدهای خیره‌کننده‌اش از ساختارهای جهان مدرن می‌شنویم؛ مگر در برخی محافل آموزشی و مرتبط با کتابِ مشهورِ او یعنی «مدرسه‌زُدایی از جامعه». اما این کتاب فقط بخشِ کوچکی از نظامِ انتقادی اوست؛ نظامی که صداقت، ژرفا، و روشن‌بینیِ آن بسیار کم‌نظیر است و روز به روز بیشتر به کار ما مربوط می‌شود. درست به همین دلیل است که باید بیشتر دربارهٔ آنچه ایوان ایلیچ آن‌را رسالتِ فکری خویش می‌دانست بیاندیشیم: نقدِ تاریخمندِ قطعیت‌های جهان مدرن. در این یادداشت با مجموعهٔ نسبتاً گسترده‌تری از افکار او آشنا می‌شویم.
دوچرخه
در این یادداشت نویسنده ضمنِ معرفیِ ایده‌ی «بیراهه‌ی تولیدِ صنعتی» ارتباطِ آن‌را با نقدِ ایوان ایلیچ از جوامعِ صنعتی شرح می‌دهد. در این‌جا «بیراهه» به معنایِ خارج شدن موقت از مسیرِ اصلی است، با این قصد که این کار رسیدن به هدفِ اصلی را ساده‌تر کند. انسان (همچون خداوندگارش) قادر است برایِ رسیدن به هدفی والاتر، مسیرِ خود را دورتر کند و به بیراهه برود. اما مشکل از آن‌جا آغاز می‌شود که او هدفِ اصلی را فراموش کند و در بیراهه گم شود.
عنوانِ اصلیِ مطلبِ زیر، که به شکلی بیانیه‌گون تدوین شده، «بیانیه‌ای برای پایانِ آرمان‌شهرها: شهرها به مثابهِ سیستم‌هایی زنده» است. نویسنده از شهرِ سالم به مثابهِ مکانی برای ملاقات، مشارکت و اتصال یاد می‌کند، نگرشی که ارائه‌ی روایتی نوین از شهر را طلب می‌کند.
این واژه‌نامه به هیچ‌عنوان کامل نیست و قصدِ آن نیز کامل بودن نیست. واژه‌نامهٔ یوتوپیا نه قرار است به یک دایره‌المعارف تبدیل شود و نه قرار است یک فرهنگِ لغتِ انگلیسی-به-فارسی باشد. این واژه‌نامه هدفی به مراتب فروتنانه‌تر دارد: حینِ ترجمهٔ مطالبی که در یوتوپیا انجام می‌دهیم گاه و بی‌گاه با واژهها یا اصطلاحاتی مواجه می‌شویم که معادلِ جاافتاده‌ای در فارسی ندارند. سعی می‌کنیم این واژهها یا مفاهیم را در واژه‌نامه (به اختصار) معرفی کنیم و معادل‌های موجود یا پیشنهادی آن‌ها را به خوانندهٔ فارس‌زبان معرفی نماییم. علاوه بر این، گاه به واژهها یا اصطلاح‌هایی کلیدی‌یی برخورد می‌کنیم که در فارسی شناخته‌شده هستند، ولی به جهتِ جامعیتِ نسبی در واژه‌نامه ذکر می‌شوند. مثلاً «دوچرخه» (bicycle).
انسانِ پیاده یا سوار بر دوچرخه از لحاظِ مصرفِ انرژی از تمامِ وسایلِ نقلیه‌ی موتوری به مراتب کارآمدتر است. در این نمودار روش‌هایِ مختلفِ آمد و شد از لحاظِ کارآیی مصرفِ انرژی با یکدیگر مقایسه شده‌اند. محورِ افقی مسافتی است که می‌توان یک نفر را با مصرفِ انرژیِ معادلِ یک لیتر بنزین جا به جا نمود. محورِ عمودی روش‌های مختلفِ حمل و نقل را نشان می‌دهد.