گاردین: درست است که حرف با عمل لزوماً یکی نیست و گاه فاصلهٔ بین آن‌ها بسیار بزرگ می‌شود، اما در بسیاری از موارد با موشکافی در واژه‌های به کار گرفته شده در موضع‌گیری‌های رسمی، می‌توان نوع تفکر گوینده و در نتیجه شیوهٔ کنش‌گری مدّ نظر او را حدس زد. به عنوان نمونه به اصطلاح «مصرف کننده» (consumer) توجه کنید که کلمه‌ای نسباً رایج و ظاهرا بی‌گناه است. اما این کلمه، نماینده‌ی یک «قاب» و چارچوب مشخص فکری است. مجموعه‌ای از پیش‌فرض‌ها و باورها که قرار است رفتار «ما» بر اساس آن‌ها انجام گیرد. بر اساس این چارچوب فکری، وظیفه‌ی ما به عنوان «مصرف کننده» این است که بین گزینه‌های موجود، انتخاب خود را جهت مصرف کردن انجام دهیم. به پرسش گرفتن گزینه‌های داخل مِنو کار ما نیست و موضوعی «خارج از چارچوب» تلقی می‌شود. کادربندی و کانالیزه کردن ذهنِ مخاطب، در حوزه‌های مختلفی انجام می‌شود و تشخیص آن‌ها نیاز به مهارتی دارد که باید به تدریج کسب شود. تشخیص دادن قابی که دور حرف‌ها کشیده شده است و خروج از آن، به مثابه باز کردن دری به سوی ایده‌ها و امکان‌های جدید است.
«تغییر آب‌و‌هوا یا تغییر اقلیم» در شمار موضوعاتی است که به خاطر اهمیت و شهرت روزافزونش، بسیاری از مقامات، سیاست‌مداران، شخصیت‌ها و سازمان‌ها دربارهٔ آن موضع می‌گیرند و سعی می‌کنند بحث را در «چارچوب مورد نظر خود» جای دهند. اما همهٔ این اظهارات از دغدغه‌ها و روی‌کردهای مشابهی نسبت به آیندهٔ انسان‌ها در کرهٔ زمین نشأت نمی‌گیرند. به پنج مثال زیر توجه کنید که از اظهارات واقعی مقامات یا سازمان‌های مختلف انتخاب شده‌اند:
(۱) پاسخ دادن به تغییرِ آب‌و‌هوا[۱]Responding to climate change
تغییرِ آب‌و‌هوا مهم‌ترین موضوعِ دوران ماست. پاسخ ما آینده‌مان را تعریف خواهد کرد.
— بان کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل، نشست آب‌و‌هوایی سازمان ملل در نیویورک، ۲۳ نوامبر ۲۰۱۴
نکتهٔ درستی است، اما خطر روی‌کرد بالا در این است که دربارهٔ «پاسخ دادن به تغییر آب‌و‌هوا» صحبت می‌کند و در واقع آن‌را به به صورت پدیده‌ای که در حال رخ دادن است کادربندی می‌کند. در این چارچوب، وظیفه‌ی ما پاسخ دادن به آن (واکنش نشان دادن) است. تلاش برای «جلوگیری» از تغییر آب‌و‌هوا خارج از این چارچوب قرار دارد: این روی‌کرد بر «حل کردن مشکل» تأکید نمی‌کند.
اما آن‌چه ما به آن نیاز داریم، پاسخ دادن نیست، بلکه متوقف کردن عوامل بروز تغییر آب‌و‌هوا است.
(۲) اسم این بازی افزایش کارایی است[۲]Efficiency is the name of the game
دولت در داخل و خارج کشور در حال کار کردن روی این موضوع است… ما سعی می‌کنیم انتشارِ گازهای گلخانهای به جوّ زمین را کاهش دهیم و این‌کار را از طریقِ سرمایه‌گذاری روی منابع «کَم-کربن» (low carbon)، افزایش کیفیتِ سوختِ خودروها و بالا بردن کارایی تا حدّ ممکن انجام می‌دهیم.
— وزارت انرژی و تغییرِ آب‌و‌هوای بریتانیا
برخلاف (۱)، در این‌جا دست کم صحبت از مبارزه با «عواملِ» ایجاد تغییرِ آب‌‌و‌هواست، یعنی کاهش انتشار گازهای گلخانهای به جوّ زمین. اما آیا استفاده از خودروهای کاراتر، انتشار گازهای گلخانهای به جوّ زمین را کمتر خواهد کرد؟ نه لزوماً. چارچوبی که این‌جا ارائه شده، یعنی چارچوب افزایش کارایی روی موضوع نادرستی تأکید می‌کند چرا که در مورد افزایشِ کارایی «یک خودرو» صحبت می‌کند، ولی دربارهٔ تعداد کلّ خودروها و در نتیجه کل گازهای گلخانهای منتشر شده صحبتی نمی‌کند. تولیدِ خودروهای کاراتر ممکن است باعث افزایش فروشِ آن‌ها شود. در ضمن، راننده‌ها ممکن است با آن‌ها به مسیرهای دورتری بروند. در نتیجه، ممکن است در نهایت انتشار گازهای گلخانهای ناشی از این خودروها «افزایش» و نه کاهش یابد. آن‌چه ما به آن نیاز داریم محدود کردن «کلِّ انتشار گازهای گلخانهای» است تا از بروز «اثرهای ارتجاعی» (rebound effect) پرهیز شود.
(۳) مهار کردن انتشار گازهای گلخانهای[۳]Tackling emissions
ما توافق کرده‌ایم که تا سال ۲۰۳۰، میزانِ انتشار گازهای گلخانهای در اتحادیهٔ اروپا را دستِ کم ۴۰٪ در مقایسه با سال ۱۹۹۰ کاهش دهیم.
— آنجلا مِرکل، صدر اعظم آلمان، مؤسسهٔ سیاست بین‌المللی لُوی، سیدنی، ۱۷ نوامبر ۲۰۱۴
این بهتر شد، چرا که صحبت از کاهش «کلِ گازهای منتشر شده» است. اما این‌کار را چطور باید انجام دهیم؟ طبعاً نخستین گام مهار گازهای گلخانهای منتشر شده توسط خودروها، هواپیماها، نیروگاه‌ها و … است. اما چارچوب مورد استفادهٔ خانمِ مِرکل چیز دیگری می‌گوید.
تصور کنید در باغچهٔ خانه‌تان شلنگی دارید که به یک آب‌فشان متصّل است. اگر بخواهید مصرف آب‌‌تان را کاهش دهید چکار می‌کنید؟ آیا سورخ‌های آب‌فشان را می‌بندید؟ خیر، به احتمالِ زیاد شیرِ آب را کمی می‌بندید تا آبِ کمتری وارد شلنگ و آب‌فشان شود. به همین ترتیب، با کم کردنِ میزان سوخت‌های فسیلی‌ای که به سیستم وارد می‌شود (شیرِ آب)، میزان انتشار گازهای گلخانهای در پایین‌دست (آب‌فشان) به صورت خود به خودی کاهش خواهد یافت. این راه نه تنها ارزان‌تر است، بلکه توجه ما را روی «عاملِ اصلی» (root cause) متمرکز خواهد ساخت، یعنی استخراج سوخت‌های فسیلی.
(۴) هزینهٔ اقدام کردن[۴]The cost of taking action
کسب و کارها (businesses) در حال درکِ این نکته هستند که هزینه‌ی انفعال بالاتر از هزینهٔ اقدام کردن [برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای] است.
— پاول پولمَن[۵]Paul Polman، مدیرعامل شرکت یونی‌لِوِر[۶]Unilever، سخنرانی در مؤسسهٔ تغییر آب‌و‌هوای گرانتام[۷]Granthan Institute for Climate Change
تقاضا برای «اقدام کردن» و پرهیز از انفعال در حال زیاد شده است. اما این اقدام‌ها در چارچوب «هزینه» یا «زحمت» (burden) توصیف می‌شوند. عواملی که برای کسب و کارها درد سر ایجاد می‌کند و اقتصاد را کُند می‌کند. چارچوب «سبز شدن به معنای ریاضت کشیدن است» بسیار متداول است. این تفکر، بعضاً آیندهٔ سبز را با «ذهنیتی که می‌خواهد دنیا را به دوران غارنشینی بازگرداند» برابر می‌داند. به عبارت دیگر، آن‌را «گامی به عقب» تلقی می‌کند.
اما آیا این واقعیت دارد؟ ما برده‌داری را لغو کردیم، اما به مراتب از آن‌چه برده‌داران می‌توانستند تصور کنند ثروتمندتر شده‌ایم. در ضمن، اجازه دهید برای یک لحظه از چارچوب اقتصاد خارج شویم: آیا واقعاً معتقدیم «هزینه» عامل تعیین کننده‌ای برای محافظت از سیستم‌های تأمین کننده‌ٔ حیات ما در سیارهٔ زمین است؟
(۵) یک مشکل بین‌المللی[۸]An international problem
هیچ کشوری ایمِن نیست. همهٔ کشورها مسئول هستند که نقش خود را ایفا کنند.
— باراک اوباما، دانشگاه کویینزلند، استرالیا، ۱۵ نوامبر ۲۰۱۴
اغلبِ مردم، بدون درنگ، چارچوبی را که در آن دنیا به صورت مجموعه‌ای از کشورها توصیف می‌شود می‌پذیرند. ذهن‌ها فوراً به سمت آمارهای ملّی، تعهّدات ملّی و مذاکرات بین کشورها جلب می‌شود. سیاست‌گذاری جهانی تبدیل به سیاست‌گذاری بین‌المللی می‌شود.
اما چه چیزی خارج از این چارچوب قرار دارد؟ آیا نمی‌توانیم به صورتی واحد و جهان‌گستر به یافتنِ راه‌حلّی برای سیّاره‌مان فکر کنیم؟ آیا فراموش کردن ژست‌های ملّی و بازی‌‌های بی‌حاصل، و در عوض تمرکز روی ایجاد سیستمی هم‌بسته و شفّاف و گردآوردن حامیان متعدد پیرامون آن، مذاکرات آتی در پاریس را به جُنب و جوش نخواهد انداخت؟
دولت‌های ملّی در برابر راه‌کارهای جهانی مقاومت می‌کنند. چون هر دولتی مایل است کنترل آن‌چه در کشورش رخ می‌دهد را در دست داشته باشد. اما اضطرارِ جهانی، به عمل‌کردِ جهانی احتیاج دارد. هر چه باشد، مشکل ما «گرمایش بین‌المللی» (international warming) نیست.
هدف ما در مجلهٔ یوتوپیا افزایش دانایی عمومی دربارهٔ مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی است. مطالب مجله با عشق انتخاب، ترجمه و منتشر می‌شوند. بهترین و تنها دلگرمی برای ما این است: مطالب ما را بخوانید، درباره‌شان فکر کنید، با ما حرف بزنید! توجه داشته باشید که انتشار مطالب در یوتوپیا به معنای تأییدِ بی‌قید و شرطِ محتوای آن‌ها و یا حمایت از سوابق اجتماعی-سیاسی-فکری به‌وجودآورندگان‌شان نیست.
برخی از ترجمه و ویرایش متن‌های منتشر شده در یوتوپیا توسط گروه ترجمه انجام می‌گیرد.
