در اکولوژی عمومی، «ظرفیتِ تحمّل» یا «ظرفیتِ قابلِ تحمّل» یا «جمعیّتِ نهایی» (carrying capacity) به میزان جمعیتی گفته می‌شود که در آن رشد جمعیت در اثر محدودیت‌هایی نظیر امکان دسترسی به غذا، رقابت با گونه‌های دیگر بر سر منابع و تعامل با گونه‌های شکارچی و بیماری‌های مختلف به صفر رسیده است. چنانچه جمعیت از این میزان کمتر باشد، رشد مثبت خواهد بود و جمعیت اضافه می‌شود. به همین ترتیب، چنانچه اندازه‌ی جمعیت از این میزان بیشتر شود، رشد منفی خواهد بود و جمعیت کاهش خواهد یافت. این فرایند ادامه خواهد یافت تا وقتی که اندازه‌ی جمعیت به ظرفیتِ تحمّل برسد و رشد جمعیت متوقف شود. از این منظر، ظرفیتِ تحمّل نشان دهنده‌ی جمعیت ایستا و در حالت تعادل (stable equilibrium) است.
معنای ظرفیتِ تحمّل درباره‌ی جمعیت‌های انسانی اندکی متفاوت است. چرا که ظرفیتِ تحمّل انسان‌ها در کره‌ی زمین [یعنی حداکثر جمعیت انسانی‌ای که می‌توانند از منابع زمین تغذیه کنند] بسته به استاندارد زندگی و میزان مصرف منابع تعریف می‌شود و فقط یک بحث زیستی نیست. اگر همه بخواهند مانند یک آمریکایی متوسط زندگی کنند ظرفیتِ تحمّل زمین به مراتب کمتر از وقتی خواهد بود که همه بخواهند شبیه یک شهروند متوسط در جوامع در حال توسعه زندگی کنند. دلیل دیگری که استفاده از مفهوم ظرفیتِ تحمّل را برای جوامع انسانی دشوار می‌کند این است که انسان‌ها به کمک نوآوری‌های تکنولوژیک می‌توانند محدودیت‌های محیطی‌شان را تغییر دهند.
با وجودی که تخمین دقیق ظرفیتِ تحمّل زمین برای جمعیّت‌های انسانی دشوار است، اما تردیدی نیست که این عدد نمی‌تواند «نامتناهی» باشد و در دراز مدت جمعیّت انسان‌ها روی کره‌ی زمین از آن فراتر نخواهد رفت.
نمودار زیر به صورت شماتیک سیر تحوّل جمعیّت انسان در کره‌ی زمین را نشان می‌دهد. بر پایه‌ی نظریه‌ی ظرفیّت تحمّل، دو آینده‌ی ممکن برای جوامع بشری می‌توان تصور کرد: آینده‌ای که در آن موفق می‌شویم به صورت پایدار زندگی کنیم، یا این‌که به خاطر افزایش بیش از حد فشاری که بر محیط زیست وارد می‌کنیم با بحران و فروپاشی مواجه خواهیم شد.
دریافت نمودار بالا با فرمت PDF
هدف ما در مجلهٔ یوتوپیا افزایش دانایی عمومی دربارهٔ مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی است. مطالب مجله با عشق انتخاب، ترجمه و منتشر می‌شوند. بهترین و تنها دلگرمی برای ما این است: مطالب ما را بخوانید، درباره‌شان فکر کنید، با ما حرف بزنید! توجه داشته باشید که انتشار مطالب در یوتوپیا به معنای تأییدِ بی‌قید و شرطِ محتوای آن‌ها و یا حمایت از سوابق اجتماعی-سیاسی-فکری به‌وجودآورندگان‌شان نیست.