واندانا شیوا، سه دهه مبارزه برای محافظت از کشاورزی بومی

در مطالب کوتاه/نوشته شده در سال ۲۰۱۳ توسط
واندانا شیوا یکی از اندیشمندان و فعالانِ مدنی تأثیرگذار و خستگی‌ناپذیرِ هندوستان است. تألیفات و فعالیت‌های او در زمینه‌ی حفظِ ذخایر زیستی و ژنتیکی، نگه‌داشتِ بذرهای بومی، ترویجِ کشاورزی ارگانیک و تجارتِ عادلانه شهرتِ جهانی یافته است. در این نوشته‌ی کوتاه با برخی از افکارِ او آشنا می‌شویم.

واندانا شیوا (Vandana Shiva) از مخالفانِ جدیِ جهانی‌شدن[۱]globalization و کاربردِ محصولاتِ کشاورزی تغییر یافته‌ی ژنتیکی یا گیاهانِ تراریخته (Genetically modified crops) است. به گفته‌ی خودش او می‌خواهد «صدایِ کسانی باشد که می‌خواهند کشاورزی‌شان از زهرِ محصولاتِ دستکاریِ ژنتیکی شده در امان باشند». او بیش از سه دهه است که در ترویجِ پیامی مشابه تلاش می‌کند: «شرکت‌های چندملیتی[۲]multinational corporations نظیرِ مونساتو[۳]Monsanto از طریقِ مهندسی، ثبتِ مالکیتِ اختراع‌[۴]patenting، تغییر دادنِ بذرها و تبدیل کردنِ آن‌ها به بسته‌های گران‌قیمتی از جنسِ مالکیتِ معنوی[۵]intellectual property و به لطفِ پشتیبانیِ گسترده‌ی بانکِ جهانی[۶]World Bank، سازمانِ تجارتِ جهانی[۷]World Trade Organization، دولتِ آمریکا و حتی نهادهای خیریه‌ای مانندِ بنیادِ بیل و ملیندا گیتس[۸]Bill and Melinda Gates Foundation در تلاش برای برقراریِ «تمامیت‌خواهی غذایی»[۹]food totalitarianism در جهان هستند».

شیوا مبارزه علیهِ «زیست‌فن‌آوریِ کشاورزیک»[۱۰]agricultural biotechnology را جنگی جهان‌گستر می‌داند که به نیابت از میلیاردها دهقان (که معیشت و بقای‌شان به کشتِ بومی‌ وابسته است) علیهِ تعدادِ انگشت‌شماری شرکت‌ِ غول‌پیکرِ تولید و توزیعِ بذرِ صنعتی در گرفته است. او معتقد است که نتیجه‌ی این جنگ مهم‌ترین عاملِ تعیین کننده‌ی آینده‌ی بشریت است. به اعتقادِ وی ما شاهدِ دو روند هستیم: «اول روندِ تنوع، دموکراسی، آزادی، شادی و فرهنگ است که به آینده‌ای مملو از مردمانی که زندگی‌شان را گرامی می‌دارند ختم می‌شود؛ و دوم روندِ تک‌کشتی[۱۱]monocultures و مرگ است، چشم‌اندازی که در آن همه محزون و معتاد به داروهای ضدِ افسردگی هستند و شاهدِ خیلِ روزافزونِ بیکارانِ جوان خواهیم بود. ما چنین جهانِ مرگ‌آلودی را نمی‌خواهیم. اگر بذرها در دست‌های کشاورزان و باغبانان باشد و زمین در اختیارِ کشاورزان، ما شاهدِ گرسنگی در جهان نخواهیم بود. آن‌ها می‌خواهند این را از ما بگیرند.»

 در تملک گرفتنِ حقوقِ معنوی بذرها تلاشی زشت و اسفناک در راستایِ برقراریِ دیکتاتوریِ بذر است. ما باید هر آن‌چه در توان داریم انجام دهیم تا این دیکتاوری هرگز شکوفا نشود. — واندانا شیوا

شیوا و هم‌اندیشانش معتقدند که کشاورزیِ صنعتی به واسطه‌ی وابستگی شدیدش به کودهای شیمیایی، آفاتِ گیاهی، سوخت‌های فسیلی و منابعِ ظاهراً بی‌پایانِ آبِ ارزان، فشارِ غیرقابلِ قبولی به منابعِ زمین وارد می‌کند. او، هم‌صدا با اغلبِ کشاورزانِ مطلع، تنوعِ محصولی، مراقبتِ بیشتر از خاک و حمایتِ بیشتر از مردمانی که همه‌روزه روی زمین کار می‌کنند را تشویق می‌کند. او نفرتِ ویژه‌ای از مزرعه‌های تک‌کشتیِ بزرگ دارد و معتقد است که «آن‌ها سیاره‌‌‌ی زمین، این جهانِ زیبا را نابود می‌کنند.» او خستگی ناپذیر به نظر می‌رسد و نه تنها به فعالیت‌هایش در هندوستان ادامه می‌دهد بلکه برای نشرِ عقایدش به اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی،‌ آفریقا و استرالیا سفر می‌کند. شیوا طیِ بیست و پنج ساله گذشته بیست کتاب تألیف کرده است که شاملِ کتاب‌هایی نظیرِ «خشونتِ انقلابِ سبز»[۱۲]The Violence of the Green Revolution، «تک‌محصولی‌های ذهن»[۱۳]Monocultures of the Mind، «کشتِ مسروقه»[۱۴]Stolen Harvest و «جنگ‌های آب»[۱۵]Water Wars است.

سخنرانیِ زیر در سال ۲۰۱۳ در جشنواره‌ی ایده‌های خطرناک[۱۶]Festival of Dangerous Ideas 2013 در شهرِ سیدنی استرالیا انجام شده است که نمونه‌ی خوبی از کلامِ نافذ و صریحِ شیوا ارائه می‌دهد (به انگلیسی).

هدف ما در مجلهٔ یوتوپیا افزایش دانایی عمومی دربارهٔ مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی است. مطالب مجله با عشق انتخاب، ترجمه و منتشر می‌شوند. بهترین و تنها دلگرمی برای ما این است: مطالب ما را بخوانید، درباره‌شان فکر کنید، با ما حرف بزنید! توجه داشته باشید که انتشار مطالب در یوتوپیا به معنای تأییدِ بی‌قید‌ و شرطِ محتوای آن‌ها و یا حمایت از سوابق اجتماعی-سیاسی-فکری به‌وجودآورندگان‌شان نیست.


  1. globalization 

  2. multinational corporations 

  3. Monsanto 

  4. patenting 

  5. intellectual property 

  6. World Bank 

  7. World Trade Organization 

  8. Bill and Melinda Gates Foundation 

  9. food totalitarianism 

  10. agricultural biotechnology 

  11. monocultures 

  12. The Violence of the Green Revolution 

  13. Monocultures of the Mind 

  14. Stolen Harvest 

  15. Water Wars 

  16. Festival of Dangerous Ideas 2013 

برو بالا