خردِ پیشرفت و توسعه
این یادداشت را باید در شمارِ جامعترین و عمیقترین نوشتههایی دانست که توسطِ متفکرانِ ایران در بابِ «توسعه» و مفاهیم و کلیدواژههای مرتبط با آن نظیرِ توسعهیافتگی و توسعهنیافتگی نوشته شده است.
این یادداشت را باید در شمارِ جامعترین و عمیقترین نوشتههایی دانست که توسطِ متفکرانِ ایران در بابِ «توسعه» و مفاهیم و کلیدواژههای مرتبط با آن نظیرِ توسعهیافتگی و توسعهنیافتگی نوشته شده است.
متنِ زیر ترجمهٔ سخنرانی ایوان ایلیچ است که در ۲۰ آوریل ۱۹۶۸ به عنوانِ شخصیتِ برگزیدهٔ کلیسا در کنفرانسِ «پروژهٔ بین آمریکاییِ دانشجویی» در کورناواکِ مکزیک ارائه شده است. ایلیچ با شیوهٔ معمول و بعضاً کناییِ خود به قلبِ خطرِ نگرشِ آقا بالاسریِ نهفته در خدماتِ داوطلبانه، به ویژه خدماتِ بینالمللی موسوم به «هیأتِ فرستادگان» یا میسیونرها اشاره میکند. ایدهٔ مطرح شده در این سخنرانی به مراتب عمومیتر از داوطلبانی است که مخاطبان وقت ایلیچ بودند. ایلیچ در این نوشته به تمایلی عمیق در تمدن غرب اشاره میکند که برای خود نوعی رسالت رستگاری بشریت را در نظر گرفته است و ترکیب آن با جامعهٔ صنعتی مدرن آنرا به یکی از مهمترین نیروها برای تخریب فرهنگهای سنتی و محیط زیست بومی جوامع جهان تبدیل کرده است.
ایران مانندِ اغلبِ کشورهای خاورمیانه با بحرانِ عظیمِ آب رو به رو است، اما بنا به گزارشِ سازمانِ منابعِ جهانی، احتمالاً طیِ سه دههی آینده این بحران بسیار شدیدتر خواهد شد.
علیرغم سوابق نه چندان درخشان شرکت «رویال داچ شِل» در نواحی قطبی، هفتهٔ گذشته دولت آمریکا طرح پیشنهادی این شرکت برای اجرای عملیّات حفاری در منطقهای واقع در شمال آلاسکا را تایید کرد. به نشانهٔ اعتراض، حدود ۲۰۰ «فعالِ کایاکسوار» بندرگاهِ شهر سیاتل (واقع در شمال غربی خاک اصلی آمریکا) را با قایقهایشان اشغال کردند. در این اقدام سمبولیک، این افراد که شامل فعالان محیط زیست، بومیان آمریکایی و شهروندانِ منطقه بودند، دکل حفاری عظیم شرکت شل که قرار است به زودی عازم مناطق قطبی شود را محاصره کردند. آنها با آغاز عملیّات حفاری شرکت شل به منظور استخراج نفت و گاز در مناطق قطبی مخالفند. اما حرکت این افراد حامیان و منتقدانی دارد. نظر شما به کدام گروه نزدیکتر است؟ اقدام کایاکسواران معترض را چگونه ارزیابی میکنید؟
آیا بین استخراج نفت و گاز و زمینلرزه رابطهای هست؟ آیا حفر چاههای مخصوص و ترزیق پرفشار پسابهای ناشی از عملیات حفاری نفت و گاز (به خصوص در مورد منابع غیرمتعارف فسیلی) میتواند احتمال بروز زمینلرزه را افزایش دهد؟ مطالعات اخیر در آمریکا شواهد بیشتری به دست ما داده است.
طوفانهای گرد و غبار چه هستند و چرا رخ میدهند؟ رابطهٔ بین کشاورزی و فرسایش خاک چیست؟ آیا روشهای نامناسب مدیریت خاک میتوانند منجر به خشکسالی یا بروز طوفانهای گرد و غبار شوند؟ ... در این نوشته، نویسنده ضمن شرح بحران بزرگی که در دههٔ ۱۹۳۰ در پی بروز طوفانهای گرد و غبار در منطقههایی وسیع از آمریکا رخ داد، به اهمیت خاک و شیوههای مدیریت درست آن میپردازد. با وجودی که از آن دوران تاکنون پیشرفتهای مهمی در زمینهٔ روشهای مدیریت خاک داشتهایم، نرخ از دست رفتن خاک در اثر فرسایش در اغلب نقاط جهان حتی در منطقههای توسعهیافتهای نظیر آمریکای شمالی و اروپای غربی به شکلی نگران کننده بالاست. در عین حال، از دست رفتنِ خاک در اثر تخلیهٔ مواد آلی، انتشار مواد سمی در خاک، افزایش غلظت گازهای گلخانهای در جو و بارش بارانهای اسیدی نیز روی اکوسیستم خاک و تنوع زیستی آن تاثیرات مهمی میگذارند.
معرفی کتاب «سالنامهی یک شهرستان شنی - و یادداشتهایی اینجا و آنجا» نوشتهی آلدو لئوپولد اکولوژیست، جنگلبان و فعال محیط زیست آمریکایی.