ساعت‌هایِ شماطه‌دارِ انسانی

در مطالب کوتاه/نوشته شده در سال ۲۰۱۵ توسط
قبل از رواج ساعت‌های شماطه‌دار ارزان، ساکنان کشورهای صنعتی، به خصوص آن‌ها که باید صبح زود در محل‌های کارشان حاضر می‌شدند، چطور از خواب بیدار می‌شدند؟ در این نوشته با یکی از این شیوه‌ها آشنا می‌شویم: بیدارکن‌ها. آن‌ها تا اواسط قرن بیستم هنوز در برخی شهرهای بریتانیا وجود داشتند و کارگران سنگین‌خواب را صبح‌ها از خواب بیدار می‌کردند.

ترجمه: سعیده مولودی
منابع: این و این

شاید شما هم مثل من از آن دسته آدم‌هایی باشید که صبح‌ها به سختی از رختخواب جدا می‌شوند، علی‌الخصوص اگر به اندازه کافی نخوابیده باشید. کوک کردن ساعت هم همیشه کارساز نیست، چون وقت‌هایی که خسته هستم زنگ ساعت را بی‌اختیار خاموش می‌کنم و دوباره می‌خوابم. شاید کوک کردن چند ساعت مختلف در نقاط مختلف آپارتمان، چاره‌ساز باشد، اما این روش همسایه‌ها را اذیت می‌کند و من همچنان دیر از خواب بیدار می‌شوم. بهترین راه‌ حل داشتن یک ساعت‌ شماطه‌دارِ انسانی است؛ یعنی کسی که مرا در ساعت مقرر بیدار کند. اما چنین ساعتی همیشه در دسترس یا قابل اطمینان نیست.

ساعت‌ِ شماطه‌دارِ انسانی[۱]human alarm clock یا بیدارکن‌[۲]knocker-up پیش‌ترها وجود داشته است. قبل از پیدایش ساعت‌های شماطه‌دارِ مکانیکی یا الکترونیک مطمئن و مقرون به صرفهٔ امروزی، بیدارکنی یک شغل بود. کار بیدارکن‌ها این بود که صبح‌ها کارگرهای بریتانیایی و ایرلندی را از خواب بیدار کنند تا به موقع به محلِ کارشان برسند. بیدارکن‌ها با عصا یا باتوم به درب خانهٔ مشتریانشان ضربه‌ای می‌زدند یا با چوب بلند و سبکی پنجره‌های طبقه‌های بالاتر را می‌کوبیدند. بعضی از بیدارکن‌ها برای این‌که مشتری‌های طبقات بالا را بیدار کنند با فوت کردن در لوله‌های موسوم به نخودپرتاب‌کن[۳]pea-shooter به سمت پنجره‌ها نخود پرتاب می‌کردند.

بیدارکن‌ها می‌دانستند که برخی از مشتری‌ها به راحتی از خواب بیدار نمی‌شوند. بنابراین تا وقتی مطمئن نمی‌شدند که مشتری از خواب بیدار شده محل را ترک نمی‌کردند. مشتری‌هایشان از قبل و به صورت شفاهی ساعتی که می‌خواستند بیدار شوند را با بیدارکن هماهنگ می‌کردند. گاهی هم ساعت موردِ نظرشان را روی در یا پنجره‌شان می‌گذاشتند و بیدارکن طبق آن عمل می‌کرد. یکی از چالش‌های بیدارکن‌ها این بود که فقط کسانی را که پول داده‌اند از خواب بیدار کنند. مشکل این بود که وقتی مشتری اصلی را بیدار می‌کردند، همسایه‌ها نیز با صدای ضربه‌‌ها بیدار می‌شدند. بیدارکن‌ها خیلی زود به ابزارها و مهارت‌هایی دست یافتند که به آن‌ها اجازه می‌داد به صورت گزینشی و بی سر و صدا فقط مشتری‌هایشان را بیدار کنند. آن‌هایی که پول نداده بودند خواب می‌ماندند!

روزگاری بیدارکنی شغلی جدی در بریتانیای صنعتی بود و افراد زیادی به آن اشتغال داشتند. به خصوص در شهرهای صنعتی بزرگ مثل لندن و منچستر. بیدارکنی عمدتاً کار زنان و مردان مسن بود. اما گاهی‌وقت‌ها پاسبان‌ها نیز برای کسب در‌آمد بیشتر، حین گشت‌ِ صبحگاهی‌ چند نفری را هم بیدار می‌کردند. در خیلی از موارد، کارخانه‌های بزرگ‌تر برای اینکه مطمئن باشند کارگرهایشان به موقع سرکار می‌رسند بیدارکن‌های خودشان را استخدام می‌کردند. شغل بیدارکنی تا اواخر دهه‌ی ۱۹۲۰ مرسوم بود و در برخی نواحی تا دهه‌ی ۱۹۵۰ نیز رواج داشت—تا دههٔ ۱۹۷۰ هنوز کارگران در برخی مناطق به کمک بیدارکن‌ها از خواب بیدار می‌شدند. به تدریج با گسترش شبکهٔ توزیع برق و ساعت‌های شماطه‌دار برقی شغل بیدارکنی نیز از میان رفت.

زنده کردن دوباره‌ٔ این شغل نه تنها به من کمک می‌کند که به قرارهای صبحم برسم؛ بلکه حرفه‌یِ جدیدی ایجاد می‌کند که باعث افزایش همبستگی اجتماعی نیز می‌شود.

ویدئوی زیر چند بیدارکن‌ را حین انجام وظیفه نشان می‌دهد.


هدف ما در مجلهٔ یوتوپیا افزایش دانایی عمومی دربارهٔ مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی است. مطالب مجله با عشق انتخاب، ترجمه و منتشر می‌شوند. بهترین و تنها دلگرمی برای ما این است: مطالب ما را بخوانید، درباره‌شان فکر کنید، با ما حرف بزنید! توجه داشته باشید که انتشار مطالب در یوتوپیا به معنای تأییدِ بی‌قید‌ و شرطِ محتوای آن‌ها و یا حمایت از سوابق اجتماعی-سیاسی-فکری به‌وجودآورندگان‌شان نیست.


  1. human alarm clock 

  2. knocker-up 

  3. pea-shooter 

برو بالا