صنعت جهانی نساجی، پوشاک و فَشن (به طور خلاصه صنعت فَشن) یکی از بزرگ‌ترین صنایع جهان است. ارزش سالیانهٔ محصولات تولید شده در این صنعت به بیش از یک و نیم تریلیون دلار (هزار و پانصد میلیارد دلار) می‌رسد. از هر شش نفر شاغل در جهان، یک نفر در صنعت فَشن مشغول به کار است. این صنعت یکی از جهانی‌‌شده‌ترین صنایع جهان است و ریشه‌های آن به دوران امپراطوری بریتانیا باز می‌گردد. اما این صنعت گناه‌کار است و گناهِ اصلی آن این است که سیستمی برپایهٔ تقلید‌کاری، بهره‌برداری، استثمار و تخریب محیط زیست را زیر نقابی از جنس «نوآوری» پنهان می‌کند. این مطلب را می‌توانید به صورت صوتی نیز گوش دهید.
صنعت جهانی نساجی، پوشاک و فَشن[۱]fashion (به طور خلاصه صنعت فَشن) یکی از بزرگ‌ترین صنایع جهان است. ارزش سالیانهٔ محصولات تولید شده در این صنعت به بیش از یک و نیم تریلیون دلار (هزار و پانصد میلیارد دلار) می‌رسد. از هر شش نفر شاغل در جهان، یک نفر در صنعت فَشن مشغول به کار است. این صنعت یکی از جهانی‌‌شده‌ترین[۲]globalized صنایع جهان است و ریشه‌های آن به دوران امپراطوری بریتانیا باز می‌گردد. اما این صنعت گناه‌کار است و گناهِ اصلی آن این است که سیستمی برپایهٔ تقلید‌کاری، بهره‌برداری، استثمار و تخریب محیط زیست را زیر نقابی از جنس «نوآوری» پنهان می‌کند.
داده‌های مختلف نشان می‌دهند که صنعت فَشن بعد از صنعت نفت آلاینده‌ترین صنعت جهان است.
فَشن، یکی از آلاینده‌ترین صنایع جهان به شمار می‌رود. شاید در نگاه اول صنعت فَشن[۳]fashion industry چندان مرتبط با محیطِ زیست به نظر نرسد، چه برسد به این‌که یکی از مسئولان آلودگی آن قلمداد شود. اما داده‌های مختلف نشان می‌دهند که صنعت فَشن بعد از صنعت نفت آلاینده‌ترین صنعت جهان است. به گزارش یک مؤسسهٔ دانمارکی، بیش از ۲۵٪ مواد شیمیایی تولید شده در جهان در تولید پوشاک به کار گرفته می‌شود. بر اساس تخمینِ بانکِ جهانی[۴]The World Bank حدود ۲۰٪ آب‌های آلودهٔ صنعتی در جهان توسط صنایع نساجی و رنگرزی تولید می‌شود که صنعت فَشن را بعد از صنعت کشاورزی، به دومین آلایندهٔ منابعِ آب‌‌ِ شیرین در جهان تبدیل می‌کند. به عنوانِ مثال، از لحاظ تولید آلودگی و خطرات زیست‌محیطی، پنبه[۵]cotton در شمار آسیب‌رسان‌ترین محصولات کشاورزی است. کشتِ پنبه به آب زیادی احتیاج دارد که فشار زیادی به منابع آبی بسیاری از مناطقی که پنبه در آن‌ها کشت می‌شود وارد می‌کند. حدود ۲/۶٪ (دو و شش دهم درصد) آب شیرین مصرفی جهان برای کشتِ پنبه استفاده می‌شود. در ضمن، ۲۵٪ سموم ضد آفات گیاهی[۶]pesticide و herbicide به کار گرفته شده در جهان صرفِ کشت پنبه می‌شود. کشتِ پنبه اغلب به شیوهٔ آبیاری[۷]irrigation انجام می‌شود. کاربرد همزمان این شیوهٔ آب‌رسانی با مواد شیمیایی (کودهای شیمیایی و سموم ضد آفات) آب را به رسانه‌ای برای انتقال مواد شیمیایی سمی به سفره‌های آب زیرزمینی و سایر منابع آب تبدیل می‌کند.
اما صنعت فَشن خصوصیت‌های دیگری نیز دارد. این صنعت در قلب سرمایه‌داری مدرن قرار گرفته است، تا حدی که گاه به آن لقب «بیش‌‌سرمایه‌دار» یا «فوقِ سرمایه‌دار»[۸]hypercapitalist می‌دهند. این صنعت محصولات خود را برای مصرف کوتاه‌مدت تولید و عرضه می‌کند، محصولاتی که حدوداً هر شش ماه یک بار به شکل‌های مختلفی عرضه می‌شوند تا خرید مجدد و دور انداختن محصولاتِ قبلی را تشویق کنند. شرکت‌های بزرگ فعال در عرصهٔ فَشن، نظیر اِچ‌اَند‌اِم[۹]H&M یا گپ[۱۰]Gap، محصولات خود را تولید نمی‌کنند بلکه تولید آن‌ها را از طریق قراردادهای مختلف به شرکت‌های کوچکتری که اغلب در مناطق محروم جهان فعالیت می‌کنند (و به همین دلیل هم ارزان‌تر هستند) واگذار می‌کنند. این کار مسئولیت شرکت‌های بزرگ را کم می‌کند و باعث می‌شود که مشکلات احتمالی‌یی که در شرکت‌های طرف قراردادشان پیش می‌آید به آن‌ها منتقل نشود. به عنوان مثال، شرکت‌هایی نظیر رالف لاورن[۱۱]Ralph Lauren، آرمانی[۱۲]Armani و هوگو باس[۱۳]Hugo Boss تمامی محصولاتِ خود را در بنگلادش تولید می‌کنند.
به طور خلاصه، شبکهٔ تولید و توزیع این صنعت، کار و موادِ اولیه را از سراسر جهان جذب کرده و سود زیادی نصیبِ اقلیتی کوچک می‌کند، در حالی که کارگرانی که این محصولات را تولید می‌کنند با خطر گرسنگی یا مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند. به عنوان مثال، تخمین زده می‌شود که از هر سه کارگر نساجی در کامبوج، یک نفر دچار ضایعهٔ پزشکی کمبود وزن است. صنایع عظیم فَشن سعی کردند فاجعهٔ «پاساژ رانا»[۱۴]Rana Plaza که در بهار ۲۰۱۳ در بنگلادش رخ داد را یک «استثنا» جلوه دهند. اما این فاجعه که در آن ۱۳۳۰ نفر کشته شدند یک استثنا نیست، بلکه بخشی از سیستمی است که در آن تولید به مناطق محروم جهان منتقل می‌شود، مناطقی که رژیم‌های نظارتی و قوانین حمایتی ضعیفی دارند. این‌کار در واقع چیزی جز صادر کردن هزینه‌های جانبی نیست که در این نوشته به تفصیل درباره‌اش توضیح داده‌ایم.
مونوپولی یا انحصار (نسبی) یکی از خصوصیت‌های صنعت فَشن است. ۳۵ نشان تجاری مختلف[۱۵]brand بیش از ۶۰٪ بازار کالاهای تجملاتی را به خود اختصاص داده‌اند. اما فَشن از آن دست صنایع معدودی است که در آن «انحصار نشان‌های تجاری» و «انحصار رسانه‌ای» شانه به شانه هستند و به سود هیچ‌یک نیست که منافع دیگری را خدشه‌دار کند. برای نمونه، فقط به یک شماره از نشریهٔ «ووگ آمریکا»[۱۶]US Vogue نگاه کنید که دارای ۶۶۵ صفحه آگهی است. اگر نرخ معمول انتشار آگهی در این نشریه را در نظر بگیریم، فقط همان شماره از این نشریه بیش از ۱۱۵ میلیون دلار عایدی تولید کرده است.
اما ایستگاه آخر شبکهٔ تولید و توزیع جهانی محصولات فَشن کجاست؟ بخش قابل توجهی از این محصولات راهی خاک‌چال‌ها[۱۷]landfill می‌شوند. فقط در کشور بریتانیا، سالیانه بیش از ۳۵۰ هزار تن لباس در خاک‌چال‌ها دفن می‌شود. اما مطمئن باشید به خاک سپردن لباس‌ها، نخواهد توانست هزینه‌هایی را که صنعت فَشن به صورت سیستماتیک بر محیط زیست و جوامع تحمیل می‌کند، پنهان کند.
هدف ما در مجلهٔ یوتوپیا افزایش دانایی عمومی دربارهٔ مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی است. مطالب مجله با عشق انتخاب، ترجمه و منتشر می‌شوند. بهترین و تنها دلگرمی برای ما این است: مطالب ما را بخوانید، درباره‌شان فکر کنید، با ما حرف بزنید! توجه داشته باشید که انتشار مطالب در یوتوپیا به معنای تأییدِ بی‌قید و شرطِ محتوای آن‌ها و یا حمایت از سوابق اجتماعی-سیاسی-فکری به‌وجودآورندگان‌شان نیست.
برخی مطالب منتشر شده توسط گروه تألیف و گردآوری تهیه می‌شود. این مطالب معمولاً ترجمهٔ مستقیم یک مطلب نیستند و از منابع مختلف تهیه می‌شوند.
