بذر، سرچشمه و سرآغازِ حیات و غذا است؛ هدیهٔ رایگان، زنده و کهنِ طبیعت به انسانها و از نمادهای تنوّع زیستی و فرهنگی. چند دههای است که شرکتهای فراملیّتی نظیر مونسانتو[۱]Monsanto یا بایر[۲]Bayer بذرهای بومی جهان را به بهانهٔ توسعه و پیشرفت فنآوری و با ادّعایِ کار ارزشافزا بر روی آنها، در قالبِ دستکاریهای ژنتیکی و محصولات تراریخته تحت مالکیت انحصاری خود در میآورند. این اقدام آثار سوئی بر توانایی کشاورزان بومی جهان در تولید، ذخیره و تبادل بذر داشته و تنوّع خلّاق زیستی و فرهنگی در جوامع مختلف جهان را به مخاطره افکنده است. واندانا شیوا[۳]Vandana Shiva، کنشگر فرهنگی و زیستی و از منتقدان جهانیسازی، از پیشروان مبارزه با این روند تجاریسازی و انحصاریسازی بذر است. او با تألیف کتابهایی نظیر «زیستدزدی: چپاول دانش و طبیعت»[۴]Shiva, Vandana. 1999. Biopiracy: The Plunder of Nature and Knowledge. F First Paperback Edition Used edition. Boston, MA: South End Press. و انتشار نامههای سرگشاده به مردمان و حکمرانان کشورهای جهان و نوشتن «بیانیهٔ آزادی بذر» که در اینجا ترجمهٔ فارسی آن را میخوانید، نقشی فعّال و راهبرانه در جنبش آزادیِ بذر و غذا ایفا میکند. وی در نامهای به شهروندان جهان با هشدار نسبت به وضعیت خطیر موجودی بذر و دانه و در نتیجه امنیت غذایی مینویسد (با کمی تلخیص):
🖋 دوستان عزیز، از طرف بنیاد ناودانیا (نُهدانه)[۵]Navdanya شما را به پیوستن به اتحاد شهروندان جهانی برای آزادی بذر و دانه دعوت میکنم. بذر زندگی است؛ اولین حلقهٔ زنجیرهٔ غذاییمان. آزادی بذر و دانه، پایهٔ تمامی آزادیها است، اما امروزه این آزادی بنیادین به شدت به مخاطره افتاده است. ما شاهد بحران عظیم بذر در سطح جهانی هستیم. در اقصیٰ نقاط دنیا مردم نسبت به تصاحب بذر واکنش نشان دادهاند. اکنون باید دست به دست هم دهیم تا بتوانیم بین جنبشهای موجودِ محافظان و نگهبانان بذر و تودههای مردم پیوستگی عمیقتر، وسیعتر، و بزرگتری ایجاد کنیم. هدف ما اتصالِ نقطهها و صداهای گوناگون در سراسر جهان است تا توانایی این جنبش در نگهداری و حفظ بذرهای آزاد افزون شود.
🖋 مترجم: علیرضا سیفی
متن اصلی
بیانیهٔ آزادی بذر[۶]Declaration on Seed Freedom
۱- بذر سرچشمهٔ زندگی و اشتیاقِ خودانگیختهٔ آن برای ابراز، نوزایی، تکثیر و تکوین همیشگی و آزادانه است.[۷]۱٫ Seed is the source of life, it is the self urge of life to express itself, to renew itself, to multiply, to evolve in perpetuity in freedom.
۲- بذر تجسّم تنوع زیستفرهنگی[۸]biocultural diversity است؛ دربردارندهٔ میلیونها سال تکامل زیستی و فرهنگی از گذشته تا حال و هزاران سال شکوفایی بالقوه در آینده.[۹]۲٫ Seed is the embodiment of biocultural diversity. It contains millions of years of biological and cultural evolution of the past, and the potential of millennia of a future unfolding.
۳- آزادی بذر، حقّ ذاتی[۱۰]birth right همهٔ گونههای حیات و اساس حفاظت از تنوع زیستی است.[۱۱]۳٫ Seed Freedom is the birth right of every form of life and is the basis for the protection of biodiversity.
۴- آزادی بذر، حقّ ذاتی همهٔ کشاورزان و تولیدکنندههای غذا است. حقوق کشاورزان برای ذخیره، تبادل، تکامل، پرورش و فروش بذر در قلبِ آزادی بذر جای دارد. اگر این آزادی از کشاورزان سلب شود، آنها به دام بدهی و چه بسا ارتکاب به خودکشی میافتند.[۱۲]۴٫ Seed Freedom is the birth right of every farmer and food producer. Farmers rights to save, exchange, evolve, breed, sell seed is at the heart of Seed Freedom. When this freedom is taken away farmers get trapped in debt and in extreme cases commit suicide.
۵- آزادی بذر اساسِ آزادی غذا است؛ چراکه بذر اولین حلقه از زنجیرهٔ غذا است.[۱۳]۵٫ Seed Freedom is the basis of Food Freedom, since seed is the first link in the food chain.
۶- حقوق ثبت و مالکیت اختراع (پتنت یا patent) به انحصاریشدن بذر میانجامند، بنابراین آزادی بذر را تهدید میکنند و ذخیره و تبادل آن توسط کشاورزان را غیرقانونی میسازند. حقوق ثبت و مالکیت اختراع از لحاظ اخلاقی و بومشناسیک توجیهناپذیر هستند: هدف آنها تضمین حقوق انحصاریِ اختراعات است، در حالی که بذر اختراع نیست، زندگی اختراع نیست.[۱۴]۶٫ Seed Freedom is threatened by patents on seed, which create seed monopolies and make it illegal for farmers to save and exchange seed. Patents on seed are ethically and ecologically unjustified because patents are exclusive rights granted for an invention. Seed is not an invention. Life is not an invention.
۷- زیستدزدی[۱۵]biopiracy و ثبت حقوقی تنوع زیستی و دانش بومی، آزادی بذر را در فرهنگهای گوناگون تهدید میکند. زیستدزدی نوآوری نیست—تاراج است.[۱۶]۷٫ Seed Freedom of diverse cultures is threatened by Biopiracy and the patenting of indigenous knowledge and biodiversity. Biopiracy is not innovation – it is theft.
۸- بذرهای مهندسی ژنتیکی شده[۱۷]genetically engineered seeds—موسوم به بذرهای تراریخته—آزادی بذر را تهدید میکنند. این بذرها کشتزارهای ما را میآلایند و این فرصت را که بتوانیم از محصولات غذایی عاری از دستکاریهای ژنتیکی[۱۸]GMO-free food استفاده کنیم از همگان میگیرند. آزادی بذرِ کشاورزان هنگامی تهدید میشود که شرکتهای تجاری پس از آلودن محصولات زراعی ما به بذرهای تراریخته، علیه کشاورزان به اتّهام «سرقت داراییشان» اقامهٔ دعوا میکنند.[۱۹]۸٫ Seed Freedom is threatened by genetically engineered seeds, which are contaminating our farms, thus closing the option for GMO-free food for all. Seed Freedom of farmers is threatened when after contaminating our crops, corporations sue farmer for “stealing their property”.
۹- تبدیل عامدانهٔ بذر از یک منبعِ خودزایندهٔ تجدیدپذیر[۲۰]a renewable self generative resource به یک کالای تجدیدناپذیرِ تحت مالکیتِ شرکتی، آزادی بذر را تهدید میکند. حادّترین مصداقِ بذرِ تجدیدناپذیر، «فناوریِ ترمیناتور (نابودگر)» است که هدف آن ایجاد بذرهای عقیم است—بذرهایی که نمیتوان از ثمرهٔ آنها مجدداً بذر گرفت.[۲۱]۹٫ Seed Freedom is threatened by the deliberate transformation of the seed from a renewable self generative resource to a non renewable patented commodity. The most extreme case of non renewable seed is the “Terminator Technology” developed with aim to create sterile seed.
۱۰- ما خود را متعهّد به دفاع از آزادی بذر میدانیم، به مثابه آزادی گونههای متنوع برای تکامل و به مثابه آزادی اجتماعات انسانی برای احیایِ بذرهای «منبعآزاد»[۲۲]open source به عنوان یک همدار.[۲۳]. We commit ourselves to defending seed freedom as the freedom of diverse species to evolve; as the freedom of human communities to reclaim open source seed as a commons.
ما برای رسیدن به این سرانجام، بذر ذخیره میکنیم و «بانکهای بذر» و «مخازنِ بذرِ» متعلّق به اجتماعات تأسیس میکنیم. ما هیچ قانونی را که بذر را—به ناروا و به ناحقّ—به سرمایهٔ خصوصی شرکتها تبدیل کند به رسمیت نمیشناسیم. ما حقوق ثبت و مالکیت اختراع بذر را متوقف میکنیم.[۲۴]To this end, we will save seed. We will create community seed banks and seed libraries. We will not recognize any law that illegitimately makes seed the private property of corporations. We will stop the patents on seed.
هدف ما در مجلهٔ یوتوپیا افزایش دانایی عمومی دربارهٔ مشکلات اجتماعی و زیستمحیطی است. مطالب مجله با عشق انتخاب، ترجمه و منتشر میشوند. بهترین و تنها دلگرمی برای ما این است: مطالب ما را بخوانید، دربارهشان فکر کنید، با ما حرف بزنید! توجه داشته باشید که انتشار مطالب در یوتوپیا به معنای تأییدِ بیقید و شرطِ محتوای آنها و یا حمایت از سوابق اجتماعی-سیاسی-فکری بهوجودآورندگانشان نیست.
واندانا شیوا نویسنده، فعال محیطی، طرفدار استقلال غذایی و ضد جهانیسازی است.
Monsanto ↩
Bayer ↩
Vandana Shiva ↩
Shiva, Vandana. 1999. Biopiracy: The Plunder of Nature and Knowledge. F First Paperback Edition Used edition. Boston, MA: South End Press. ↩
Navdanya ↩
Declaration on Seed Freedom ↩
۱٫ Seed is the source of life, it is the self urge of life to express itself, to renew itself, to multiply, to evolve in perpetuity in freedom. ↩
biocultural diversity ↩
۲٫ Seed is the embodiment of biocultural diversity. It contains millions of years of biological and cultural evolution of the past, and the potential of millennia of a future unfolding. ↩
birth right ↩
۳٫ Seed Freedom is the birth right of every form of life and is the basis for the protection of biodiversity. ↩
۴٫ Seed Freedom is the birth right of every farmer and food producer. Farmers rights to save, exchange, evolve, breed, sell seed is at the heart of Seed Freedom. When this freedom is taken away farmers get trapped in debt and in extreme cases commit suicide. ↩
۵٫ Seed Freedom is the basis of Food Freedom, since seed is the first link in the food chain. ↩
۶٫ Seed Freedom is threatened by patents on seed, which create seed monopolies and make it illegal for farmers to save and exchange seed. Patents on seed are ethically and ecologically unjustified because patents are exclusive rights granted for an invention. Seed is not an invention. Life is not an invention. ↩
biopiracy ↩
۷٫ Seed Freedom of diverse cultures is threatened by Biopiracy and the patenting of indigenous knowledge and biodiversity. Biopiracy is not innovation – it is theft. ↩
genetically engineered seeds ↩
GMO-free food ↩
۸٫ Seed Freedom is threatened by genetically engineered seeds, which are contaminating our farms, thus closing the option for GMO-free food for all. Seed Freedom of farmers is threatened when after contaminating our crops, corporations sue farmer for “stealing their property”. ↩
a renewable self generative resource ↩
۹٫ Seed Freedom is threatened by the deliberate transformation of the seed from a renewable self generative resource to a non renewable patented commodity. The most extreme case of non renewable seed is the “Terminator Technology” developed with aim to create sterile seed. ↩
open source ↩
. We commit ourselves to defending seed freedom as the freedom of diverse species to evolve; as the freedom of human communities to reclaim open source seed as a commons. ↩
To this end, we will save seed. We will create community seed banks and seed libraries. We will not recognize any law that illegitimately makes seed the private property of corporations. We will stop the patents on seed. ↩