ارزانی سوخت‌های فسیلی یک افسانه است (نگاهی به تحقیق اخیر صندوق جهانی پول)

در مطالب کوتاه/نوشته شده در سال ۲۰۱۵ توسط

اغلب گفته می‌شود که منابع انرژی‌ تجدیدپذیر[۱]renewable energy در مقایسه با منابع فسیلی سودآور نیستند. اما کمتر به این نکته اشاره می‌شود که صنایع وابسته به سوخت‌های فسیلی در اغلب کشورهای جهان از یارانه‌های عظیم دولتی بهره‌مند می‌شوند. تحقیقی که اخیراً توسط صندوق جهانی پول[۲]IMF انجام شده[۳]IMF, 2015. How Large Are Global Energy Subsidies?, Working Paper No. 15/105. International Monetary Fund. پیش‌بینی می‌کند که شرکت‌های فعال در عرصهٔ سوخت‌های فسیلی در سال جاری میلادی (۲۰۱۵) بیش از ۵ تریلیون دلار (۵ هزار میلیارد دلار) یارانهٔ دولتی دریافت می‌کنند، یعنی حدود ۱۰ میلیون دلار در هر دقیقه. این مقدار یارانه بیشتر از کل بودجه‌‌ٔ بهداشت و درمان دولت‌های جهان است و باید در هزینهٔ نهایی سوخت‌های فسیلی لحاظ شود.

بخش بزرگی از این یارانه‌ها به این واقعیت برمی‌گردد که قوانین بیشتر کشورهای جهان اصل «اصل مسئولیت آلوده کننده» (Polluter pays principle) را دربارهٔ تولید کننده‌های سوخت‌های فسیلی اعمال نمی‌کنند. به عبارت دیگر، مصرف‌کننده‌های سوخت‌های فسیلی، هزینه‌ای را که به خاطر آلودگی ناشی از سوزاندن زغال سنگ، نفت یا گاز به دولت‌ها (و جوامع) تحمیل می‌کنند به آن‌ها نمی‌پردازند. همین‌طور، آن‌ها از پرداخت هزینه‌هایی که به صورت غیرمستقیم به جوامع مختلف تحمیل می‌شود (مانند بروز سیل، خشک‌سالی و طوفان ناشی از تغییر اقلیم) معاف هستند.

این تحلیل مهم با نشان دادن هزینه‌های واقعی سوخت‌های فسیلی، افسانهٔ ارزان بودن آن‌ها را در هم می‌شکند. به گفتهٔ نیکلاس استرن[۴]Niclas Stern، اقتصاددان-اقلیمی[۵]climate economist، هیچ توجیهی برای پرداخت این یارانه‌های هنگفت به سوخت‌های فسیلی وجود ندارد. این یارانه‌ها با دستکاری در بازار، به اقتصاد جهان و به ویژه کشورهای محروم‌ خسارت می‌زنند. به اعتقاد او رقم محاسبه شده توسط صندوق جهانی پول «خوش بینانه» است و هزینهٔ واقعی سوخت‌های فسیلی به مراتب بیشتر از این است.

fossil-fuel-subsidies-IMF-estimate

کشور چین (با اختلاف زیاد نسبت به کشورهای بعدی) بزرگ‌ترین پرداخت کنندهٔ یارانه به سوخت‌های فسیلی است. کشورهای آمریکا، روسیه، هند، ژاپن و اتحادیهٔ اروپا نیز در شمار بزرگ‌ترین پرداخت‌کننده‌های یارانه به سوخت‌های فسیلی هستند. دولت آمریکا در سال ۲۰۰۹ خواستار توقف پرداخت یارانه به سوخت‌های فسیلی شد، اما تا امروز تحول چندانی در این زمینه رخ نداده است و سوخت‌های فسیلی کماکان از حمایت‌های مالی دولت‌ها برخوردار هستند. رقابت‌های ژئوپولیتیک و همین‌طور مباحث مربوط به «عدالت اقلیمی»[۶]climate justice تصمیم‌گیری در این زمینه را دشوارتر می‌کند.

fossil-fuel-subsidies-IMF-estimate2

بنا به تخمین صندوق جهانی پول، بیشتر یارانه‌های سوخت‌های فسیلی نصیب اقشار مرفه‌تر جامعه‌‌ها می‌شود: در کشورهای در حال توسعه و فقیرتر، ۲۰٪ ثروتمند شش برابر بیشتر از ۲۰٪ فقیر یارانه دریافت می‌کنند. در کشور آمریکا، بزرگ‌ترین و پرسودترین شرکت‌های نفتی جهان از بالاترین یارانه‌های دولتی بهره‌مند می‌شوند. به عنوان نمونه پالایشگاه پتروشیمی در ایالت پنسیلوانیا که قرار است توسط شرکت رویال داچ شِل[۷]Royal Dutch Shell احداث شود ۱.۶ میلیارد دلار (یک و شش دهم میلیارد دلار) یارانهٔ ایالتی دریافت می‌کند. این در حالی است که در همان سالی که این توافق انجام شد (۲۰۱۲) سود سالیانهٔ این شرکت حدود ۲۷ میلیارد دلار بود. همچنین شرکت اکسون موبیل[۸]ExxonMobil برای به روز رسانی یک پالایشگاه در ایالت لویزیانا ۱۱۹ میلیون دلار یارانهٔ ایالتی دریافت می‌کند که از سال ۲۰۱۱ آغاز شده است. این در حالی است که سود این شرکت در سال ۲۰۱۱ حدود ۴۱ میلیارد دلار بود.

پایین بودن قیمت نفت و گاز در بازارهای جهان، می‌تواند به مثابه یک فرصت طلایی برای کاهش یارانه‌ها (و حتی معرفی مالیات بر سوخت‌های فسیلی) تلقی شود. برخی از کشورها نظیر مصر، اندونزی، مکزیک، مراکش و تایلند اصلاحات سیاست یارانه‌ای خود را آغاز کرده‌اند. علاوه بر این، چنان‌چه یارانهٔ سوخت‌های فسیلی حذف (یا تعدیل) شود، نیازی به پرداخت یارانه به سوخت‌های تجدیدپذیر نخواهد بود، چرا که این نوع منابع انرژی خود به خود رقابتی خواهند شد.

هدف ما در مجلهٔ یوتوپیا افزایش دانایی عمومی دربارهٔ مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی است. مطالب مجله با عشق انتخاب، ترجمه و منتشر می‌شوند. بهترین و تنها دلگرمی برای ما این است: مطالب ما را بخوانید، درباره‌شان فکر کنید، با ما حرف بزنید! توجه داشته باشید که انتشار مطالب در یوتوپیا به معنای تأییدِ بی‌قید‌ و شرطِ محتوای آن‌ها و یا حمایت از سوابق اجتماعی-سیاسی-فکری به‌وجودآورندگان‌شان نیست.


  1. renewable energy 

  2. IMF 

  3. IMF, 2015. How Large Are Global Energy Subsidies?, Working Paper No. 15/105. International Monetary Fund. 

  4. Niclas Stern 

  5. climate economist 

  6. climate justice 

  7. Royal Dutch Shell 

  8. ExxonMobil 

برو بالا